Peer Review

Vorm & Leegte38, Winter 2004, p. 39

Piet Hut

Natuurwetenschap is waarschijnlijk het meest succesvolle project ooit door mensen ondernomen: al twaalf generaties lang groeit onze kennis van de natuur, zonder stagnatie, en zonder dat onderzoekers in strijdende groeperingen uiteenvallen. Een reden voor dit succes is de bescheidenheid van de doelstelling: in eerste instantie een objectieve beschrijving te vinden van natuurlijke verschijnselen, zonder meteen de complicaties van de menselijke geest te bestuderen. Andere redenen voor het succes zijn de openheid waarmee kennis gedeeld wordt, en de structuur van `peer review' waarbinnen wetenschappers kritiek uitoefenen op elkaars werk. In de natuurwetenschap stijgt je aanzien zowel wanneer je interessante nieuwe en originele idee�n naar voren brengt, als wanneer je erin slaagt zulke idee�n op een deskundige manier te weerleggen: progressiviteit en conservatisme worden beide beloond.

Contemplatief onderzoek heeft tot nu toe niet het stadium bereikt waarin een groep van toegewijde beoefenaars wereldwijd tot overeenstemming heeft kunnen komen. Een reden is dat het onderzoeksterrein van begin af aan alomvattend was, in tegenstelling tot dat van de natuurwetenschappen. Onderzoekers zoals Galileo en Newton beperkten zich heel bewust tot een handvol verschijnselen die ze eerst zeer grondig wilden beschrijven en begrijpen. Een andere reden is dat contemplatie van oudsher vrijwel steeds is ingebed in religieuze stromingen die vaak fel tegen concurrerende stromingen ageerden. Er hebben zich interessante periodes in de geschiedenis voorgedaan waarin wel degelijk sprake was van een vorm van `peer review' onder groepen contemplatieve monniken en leken, en verschillende periodes in de geschiedenis van het Tibetaans boeddhisme leveren daar mooie voorbeelden van. Maar van een gedeeld onderzoek door een wereldwijde gemeenschap van contemplatieven is het tot op heden niet gekomen. Ik denk niet dat we erg lang meer hoeven wachten. De vraag is niet of zo'n gemeenschap van contemplatieve onderzoekers zich zal vormen, maar hoe, wanneer en waar. Traditionele dogmatiek kan gewoon niet concurreren met de experimentele methode van natuurwetenschap. Wat we nodig hebben is een proefondervindelijke verkenning van de structuur van de werkelijkheid. We kunnen veel leren van de ervaring die contemplatieven in alle religies al hebben opgedaan, maar we hoeven onszelf niet klem te zetten binnen een bepaalde culturele inbedding. Het is hoog tijd om met een schone lei te beginnen en de werkelijkheid samen, zonder vooroordelen, tot in de grootst mogelijke diepte te onderzoeken. Het Tibetaanse initiatief dat hier wordt beschreven kan mogelijk een aanzet geven tot een dergelijke vorm van open onderzoek.

Back to activities or to table of contents.

Back to Piet Hut's home page.